Vandaag begonnen we met de begrafenismissen, een oude Dominicaanse traditie. Ik hou van deze vorm: op de drie heilige dagen zingen we 's morgens niet alleen de psalmen van de "Lauden" maar ook die van de "Matins". Daarnaast zijn er verschillende lange lezingen, sommige gezongen, andere voorgelezen. Veel van de teksten zijn klaagliederen en draaien om de verdrijving van Israël naar de Babylonische ballingschap, om de ontberingen onder de heerschappij van de Egyptenaren en Assyriërs. Heeft God zijn volk in de steek gelaten? Ziet hij hun ellende niet? Jezus' uitroep aan het kruis "Mijn God, waarom hebt Gij Mij verlaten?" is een citaat uit een van deze Psalmen. Als Jezus zwijgt op Goede Vrijdag, blijven wij bidden en weeklagen bij zijn graf.

Bij deze traditie hoort een grote kandelaar die alleen tijdens deze drie dagen wordt geplaatst. Bij elke psalm worden twee kaarsen gedoofd, en tenslotte ook de altaarkaarsen. Het wordt donkerder en donkerder tot, helemaal aan het eind, ook het elektrisch licht wordt uitgeschakeld. De symboliek is duidelijk: we naderen de dood van Jezus, die het licht van de wereld is. Als dit licht sterft, kan niets meer helder zijn.

Dit jaar krijgt onze traditie voor mij een onverwachte en vreselijke actualiteit. Tot nu toe vond ik de teksten ontroerend, maar op de manier waarop literatuur ons ontroert: de beschreven ellende was 2.500 jaar geleden. Deze keer is het anders! Op een bepaald moment, bijvoorbeeld, beschuldigt de psalmist God:

"De vijand heeft uw heiligdom volledig verwoest.
Uw vijanden maakten lawaai op de plaats van uw bolwerk,
daar stelden ze hun standaard op.
Ze hebben de ornamenten van je huis vernield,
met bijl en hamer sloegen zij allen.
Zij staken uw heiligdom in brand,
zij ontheiligden Uw woning tot op de grond.
Ze namen het op zich: We zullen alles vernietigen. [...]
En niemand van ons weet hoe lang."

Plotseling staan de beelden van Butsha, de ruïnes van Mariupol en Kharkiv voor mijn ogen. En niemand van ons weet voor hoelang nog!

Is het een troost dat deze ellende blijkbaar altijd heeft bestaan en nog steeds bestaat? Of is het gewoon om te wanhopen dat de mensheid niet leert? In ieder geval troost het mij dat ik mij met mijn klacht tot God kan wenden. Ook met mijn vraag van "waarom". Ik krijg geen antwoord op deze vraag, sommige lijden is en blijft (!) gewoon zonder betekenis.

De boodschap van de Heilige Dagen is nog niet de hoop op de verrijzenis. De boodschap van Witte Donderdag is: Jezus loopt niet weg als het krap wordt. Hij weet wat er gaat komen, hij is bang en wanhopig. Hij is eenzaam en verdrietig tot de dood erop volgt, omdat zijn beste vrienden hem in de steek laten. Maar hij loopt niet weg! En wat voor leed een mens ook overkomt, hij kan zichzelf wijsmaken dat God bij hem is en blijft. Aangezien Jezus vrijwillig de dood tegemoet ging, is het duidelijk: geen mens wordt door God in de steek gelaten.