Ik heb zin om weer naar de bioscoop te gaan: misschien naar de nieuwe Winnetou... Het zou zo vol clichés zitten, onschuldig, onrealistisch - precies zoals je het graag ziet in een western. Of heeft iemand ooit geloofd dat deze films realistisch zijn? Het viel mij als kind al op dat de slechte cowboy altijd in het zwart gekleed was en de goede in het licht. Naar analogie denk ik dat ik de weergave van de Apaches ook niet voor een documentaire heb aangezien. Deze films waren om van te dromen: van weidsheid, kracht, moed en bloedbroeders. Ja, natuurlijk zijn het clichés!

Er zijn mensen die niet van clichés houden. Ze vinden bagatellisering helemaal niet onschuldig. Daarom vinden ze dat je kinderen ook geen sprookjes moet vertellen, je moet ze confronteren met de werkelijkheid. Daar zit iets in, natuurlijk.

Ik denk alleen dat een kind veel eerder verontwaardigd zal zijn over de misdaden van de Europeanen op het Amerikaanse continent als het eerst een idee heeft gekregen tegen wie deze misdaden zijn begaan. Dat mensen leden, mensen met gevoelens, mensen zoals jij en ik, mensen zoals Winnetou en zijn zus Nscho-tschi. En ik denk dat de gruwel van de vernietiging van een cultuur pas echt mogelijk wordt als je een idee hebt van hoe die cultuur was. Daarom is het geweldig als kinderen gefascineerd zijn door Indianen, enthousiast zijn over een vreemde cultuur!

Nu zullen de autochtonen natuurlijk zeggen: "Ja, maar onze cultuur was en is niet zoals die van Karl Mei! En dat brengt ons terug bij de clichés.

Als religieus ben ik gewend mensen te ontmoeten die nog nooit een religieus hebben ontmoet, maar die denken precies te weten hoe wij zijn en hoe wij leven. Ze hebben meestal een of andere film gezien waarin nonnen, monniken en priesters zeer vreemde figuren spelen. Als ik met deze mensen in gesprek ga, moeten we eerst misverstanden uit de weg ruimen. Soms is het een beetje vervelend, maar ik vind het ook grappig welke absurde ideeën mensen hebben. Hoe dan ook, het is grappig zolang mensen nog met me willen praten en serieus geïnteresseerd zijn in wie ik echt ben. Op het moment dat een jongeman zich tijdens carnaval als non verkleed en door de wijk strompelt, is er niet veel belangstelling meer voor een andere manier van leven. (Allemaal al meegemaakt.)

En dit is voor mij het verschil: ik geloof dat vrijwel alle etniciteiten, religies en beroepen al zijn belasterd en belachelijk gemaakt in films en boeken. In deze gevallen hebben stereotypen een destructief effect en moeten we proberen de verspreiding ervan te voorkomen. Maar als een boek of film een positief beeld schetst, fascinatie en misschien zelfs bewondering opwekt, dan moeten de clichés zeker op enig moment gecorrigeerd en gedifferentieerd worden. Maar in de eerste plaats banen zij een weg en toegang die een zuiver feitelijke analyse niet kan creëren.

Of anders gezegd: Als uw kinderen indiaantje spelen, vraag hen dan tot welk volk zij behoren (Winnetou was een Mescalero Apache). En als ze op een gegeven moment vragen of er vandaag de dag nog Apachen zijn, dan kun je ze dat vertellen.

Beeld: Henning Hraban Ramm@pixelio.de